نمونه دیگر از واقعیت های اجتماعی را می توان در لالایی گفتن مادران شنید که صدای شیق شیق گهواره ای که بر گوشه آلاچیق وصل است و صدای شکسته و دست های لرزان و رنج کشیده مادر نوایی دارد شنیدنی.
لالایی هایی که در زمان های گذشته توسط مادربزرگ ها و مادرها برای کودک خوانده می شد، مملو از آرزوها و آمال های آنان برای کودکشان بود که علاوه بر زیبایی متون اشعار، صوت خاص بیان آن اشعار خود به تنهایی احساس عاطفی و حس ارامش خاصی به کودک القا می کرد. البته شنیدن آن لالایی ها در دنیای امروزی نه تنها برای کودک بلکه برای جوانان و حتی برای بزرگتر ها دلنشین خواهد بود. ولی افسوس دیگر هیچ صدایی از آن لالایی های زیبا به گوش کودک های ترکمن امروزی نمی رسد.

آلی اوغلیم آلانچاق آقر سوبو لانچاق
آلتمش باشلی آق اوینگ گلیشگی سالانچاق
سالانچاقدان سالاین قاقانگ مکا یولاین
قاقانگ مکه دان گلیندا آلتین یوزگ پایلاین

ترجمه
بخواب فرزندم، فردا آق اویلر قبیله مان خواهی شد. پدرت را به مکه می فرستیم وقتی از مکه آمد انگشتر طلایی بین ایل تقسیم خواهیم کرد.

از لینک زیر می توانید لالایی ترکمن که توسط یک دختر جوان ترکمن همراه با آهنگ خوانده شده و لالایی بسیار زیبا و شنیدنی می باشد، دانلود نمایید.
 

زنان ترکمن یک روز قبل از عید فطر، نان روغنی / چافاتی را با کمک افراد خانواده می پزند و آن را بین همساه ها تقسیم می کنند. که این روز را روز قوقن می گویند.

مولود خوانی جشنی است که به مناسبت تولد حضرت محمد (ص) همه ساله در رو 12 ربیع الاول در سرزمین های ترکمن نشین و معمولا در مراکز مذهبی اجرا می شود. نحوه ی اجرای مولود خوانی چنین است که ابتدا مردم حاضر در مجلس را اطعام می کنند و پس از آن، گروهی از آخوند ها و طلبه ها اشعاری را در مدح حضرت محمد (ص) و با شکلی آهنگین می خوانند که در مجموع مراسم مولود خوانی گفته می شود.

ترکمن ها در شب چهارده ماه مبارک رمضان مراسمی دارند تحت عنوان یا رمضان / یارم رمضان، که به شکرانه ی نیمه شدن این ماه و نعمتی که از آن برخوردار بوده اند، برگزار می کنند. بدین ترتیب که بعد از نماز مغرب، گروهی از جوانان و نوجوانان به رهبری که معمولا پیش نماز مسجد محل است بر در خانه ها می روند و رهبر گروه، شعاری در ستایش این ماه می خواند و دیگران آلاو (الله) می گویند.
صاحب خانه نیز مبلغی پول می دهد که سر آخر بین شرکت کنندگان این مراسم تقسیم می شود.
پیام کلی یا رمضان این است که، ماه نیمه شد، برای نیمه دیگر همت کنید.
 

وضع حمل به کمک زنان همسایه در خانه صورت می گرفته و زائو را بر خلاف جهت ییلدز (ستاره نحس) می خواباندند و با تحرکات خاصی مثل ایجاد سر و صدا و کوبیدن بر هاون و حتی شلیک تفنگ وضع حمل را آسان می کردند.
دور زائو ۸ الی ۱۰ نفر از زنان سالخورده و با تجربه جمع می شدند و ماما بچه ی به دنیا آمده را در دست گرفته و ۳ بار از اطرافیانش می پرسیده: گووگینی کسه یین می ؟ یعنی، نافش را ببرم؟
و حاضرین جواب می دادند: هاوا کسا. یعنی، بله ببر.
و بالاخره بعد از ۳ بار پرسیدن ناف نوزاد بریده می شده و در این حین زنی از دیگی که در آن ۳ قطعه سنگ درون آب می جوشیده مقداری آب به زائو می دهد. (سنگ شاید جهت بریدن ناف بوده و نوشاندن آب سنگ نشانه ی قدرت)
بعد ماما از کلبه بیرون آمده و اگر نوزاد پسر باشد، تیر و کمان و اگر دختر باشد، دوک نخ ریسی از در آلاچیق آویزان می کند تا به منتظرین بشارت دهد و از آنها خلعتی دریافت کند و بین حاضرینی که در وضع حمل یاری کرده اند تقسیم کند.
اگر فرزندان خانواده ای زیاد تلف می شدند فرزند تازه به دنیا آمده را از ۳ پایه ای به اسم طاغان عبور می داده اند و یا ضزب شمشیر ناف او را می بریده اند و در این صورت نام هایی مثل طاغان قلیچ و یا قلیچ لی بر روی نوزاد می گذاشته اند .نام هایی مثل بایرام بر کودکانی که در ایام عید به دنیا می آمده اند. قاریاغدی نام نوزادانی که هنگام بارش برف به دنیا می آمده اند و دانگ آتار کودکانی که هنگام طلوع آفتاب به دنیا می آمده اند گذاشته می شده است.
 

ترکمنها چهاردهم ماه شعبان را مرد عید می گویند و به میمنت آن جشن می گیرند. زنان ترکمن در این روز نان روغنی می پزند و به عنوان صدقه و رفع بلا، در بین همسایه ها تقسیم می کنند.
از اعتقادات مخصوص این عید می توان موارد زیر را ذکر کرد.

1- ترکمن ها معتقدند که در شب 14 شعبان دو فرشته که یکی بر شانه راست (ثواب نویس) و دیگری شانه چب (گناه نویس)، به حساب نیکی ها و بدی های مردم رسیدگی می کند.

2- در همین شب تاریخ فوت کسانی که مقرر است در طی سال جاری فوت شوند، تعیین می شود. به این جهت این شب را سچیلجگ گیجه/ برائت گیجه می گویند.

3- بر اساس اعتقادات فوق هر کس سعی دارد که در تمام طول سال گناه نکند و خانه و لباس و زبان و اعمال خود را از انحرافات محفوظ بدارد.

4- بر اساس برخی اعتقادات نیز گفته می شود زن و شوهر در این شب هم خوابگی مخصوص می کنند.

یکی از بزرگترین اعیاد مذهبی که در بین ترکمن ها رواج دارد عید قربان است. سه روز مانده به عید تدارک آغاز می گردد، روز اول را کرگون یا روز خانه تکانی می گویند و به نظافت می پردازند. روز دوم را قوقن می نامند در این روز به پختن شیرنی های روغنی می پردازند. در روز قوقن، شیرنی ها را بین همسایه ها تقسیم می کنند. شب قبل از عید حمام مخصوصی می گیرند که به آن قربان شورا می گویند و هنگام استحمام این اشعار را می خوانند « قربان شورا، من شورا - گیدّا قربان آقادان سورا - کلام سوسر نورا.»
روز عید در نماز جماعت شرکت می کنند و آخوند محل آنان را به امر معروف و نهی از منکر دعوت می کند، بعد همه با هم می گویند: « آیدینگ قوتلی بولسن» در جواب گفته می شود:« بارچانگ بیلان قوتلی بولسن، گلن یله حدای یترسن» یعنی عیدت مبارک باشد- عید همگی مبارک باشد به امید خدا همه عید دیگر را هم ببینیم.

بعد هر کدام از فرد ترکمن که ازدواج کرده باشد چه زن و چه مرد به فراخور حال خود قربانی در راه خدا می دهند که ممکن است هر نفر یک گوسفند قربانی کند و یا بطور اشتراکی گاوی را قربانی می کنند و آن را به هفت قسمت مساوی تقسیم می کنند که در زبان ترکمنی به این عمل اوله می گویند.
در موقع سر بریدن حیوان قربانی، محلی را که می خواهند سر حیوان را ببرند مقداری گود می کنند و در آن مقداری زغال، نمک و گندم می گذارند که مربوط به دوران توتمی و کشت و زرع ترکمن ها است.

در روزهای عید دختران ترکمن با لباس قشنگ به میان ده می آیند، همچنین در این روزها با چند تیر چوب و قطعه ای طناب تاب درست می کنند که در زبان محلی به آن چالامن (سالانچاق) می گویند و نیز کودکان مسابقه تخم مرغ شکنی می دهند و تخم مرغ هر کس سفت تر باشد طرف را شکست می دهد و تخم مرغ او را می برد. دخترکان با صدای قاوز (زنبورگ) صحرا را انباشته از صداهای قشنگ می سازند.

ترکمن هایی که برای عروسی آمدند در یک محل جمع می شوند تا مبارزه انسان با انسان دیگر را نه به خاطر جایزه و شهرت بلکه نشان دادن غرور قبیله ای ببینند. هر کدام از مهمانان برای کشتی گیران جوایزی به عنوان بایراق در نظر می گیرند. کشتی در میان ترکمن ها سابقه ای طولانی دارد که اسامی فنون نظیر فن چوپان قدمت آن را نشان می دهد.
قبل از شروع مسابقه هر کدام از پهلوانان رو به سوی قبیله خود می نشیند. کشتی گیران شالی به کمر خود می بندند و دست ها به تناوب از بالا و پایین شال یکدیگر را می چسبند و فنی به کار می برند، اگر از زانو به بالا حریف را بر زمین بزند برنده می شود و اگر هر دو یک زمان با هم به زمین برسند آن را چال (کامل نیست) می گویند و باید دوباره کشتی بگیرند.
تماشاچیان در تمام طول مسابقه کسی را تشویق نمی کنند و اصولا رسم تشویق در بین نیست.

فنونی که در کشتی به کار می رود عبارت است از:

1- سورشمه
یک از متداول ترین فنون کشتی ترکمن است که کشتی گیر پای راست خود را میان پاهای حریف می اندازد و بعد به کمک دستهایش او را بلند کرده تا تعادلش به هم خورده به زمین بخورد که در کشتی آزاد «پس لنگ» گفته می شود.

2- یان باش
حریف را با تکیه بر پهلو، از جای می کند و بر زمین می زند.

3- چوپن
که آنرا باداقی هم می گویند که شبیه فن سورشمه است. در این فن، کشتی گیر پای خود را از بیرون به پشت پای حریف قلای می کند و او را به زمین می کوبد که در کشتی آزاد آنرا پلنگ شکن می گویند.
فن چوپن (چوپان) از قدیمی ترین فنون کشتی ترکمنی است.

4- قاقماق
ناگهانی به پای حریف زند و او را بر زمین کوبیدن.

5- قانقرماق
خم کردن کمر حریف.

6- آیلاماق
گرداندن حریف و به زمین کوبیدن.

مربیان کشتی در بین ترکمن ها خلیپه نام دارد و یکی از بهترین ورزش های سالم مردم ترکمن صحرا است.
 

فلسفه ی رقص خنجر را باید در اعتقادات قومی و فرهنگی ترکمن ها جستجو کرد که از گذشته های دور به یادگار مانده است و در واقع، نمایشی هنری، رزمی و نمایشی است. همراه با حرکاتی هماهنگ و موزون که جلوه و شکوهی خاص دارد و تماشاگر را نیز، همچون مجریان آن، در حالتی رویایی فرو می برد.

روز عروس کشان
در این روز، دوستان و آشنایانی که مایل به شرکت درکاروان عروس کشان هستند – معمولا جوان ترها- در ساعت مقرر که شب گذشته و در مصایب جای اعلام شده است، در محل خانه ی داماد حاضر می شوند و هر یک وسیله ی خاص خود را دارند (در گذشته، اسب و شتر، امروزه، انواع اتومبیل).